İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
10 Aralık 1948
Başlangıç
İnsanlık ailesinin bütün üyelerinin doğal yapısındaki onuru ile eşit ve
devredilemez haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli
olduğunu,
İnsan haklarını göz ardı etmenin ve hor görmenin, insanlığın vicdanında
infial uyandıran barbarca eylemlere yol açtığını ve insanların korku ve
yoksunluktan kurtulması, konuşma ve inanma özgürlüğüne sahip olacağı bir
dünyanın ortaya çıkmasının sıradan insanların en yüksek özlemi olarak ilan
edilmiş bulunduğunu, insanın zorbalık ve baskıya karşı son çare olarak
başkaldırmak zorunda kalmaması için, insan haklarının hukukun egemenliğiyle
korunmasının önemli olduğunu,
Uluslar arasında dostça ilişkiler geliştirmenin önemli olduğunu,
Birleşmiş Milletler halklarının, Birleşmiş Milletler Kuruluş Belgesinde,
temel insan haklarına, kişinin onuruna ve değerine, erkekler ile kadınların hak
eşitliğine olan inançlarını teyit ettiklerini ve daha geniş özgürlük içinde
toplumsal gelişme ve daha iyi bir yaşam düzeyini sağlamaya kararlı olduklarını,
Üye Devletlerin, Birleşmiş Milletlerle işbirliği içinde, insan haklarının
ve temel özgürlüklerin evrensel olarak saygı görmesi ve gözetilmesini sağlamayı
taahhüt ettiklerini,
Bu hak ve özgürlüklerde ortak bir anlayışa sahip olmanın, bu taahhüdün tam
olarak gerçekleşmesi için büyük önem taşıdığını göz önüne alarak,
Genel Kurul,
Bütün halklar ve uluslar için bir ortak başarı ölçüsü olarak bu insan
Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder; öyle ki,
Her birey ve toplumun her organı bu Bildirgeyi daima göz önünde
bulundurarak, bu hak ve özgürlüklere saygının yerleşmesini amaçlayan eğitim ve
öğretim yoluyla ve hem üye Devletlerin halklarında hem de egemenlikleri
altındaki halklarda bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin olarak
tanınmasını ve gözetilmesini amaçlayan ulusal ve uluslararası tedrici önlemler
alarak çaba göstersinler.
Madde 1
Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve
vicdanla donatılmışlardır, birbirlerine kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2
1.
Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da
başka türden kanaat, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğuş veya başka
türden statü gibi herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, bu Bildirgede belirtilen
bütün hak ve özgürlüklere sahiptir.
2.
Ayrıca, bağımsız, vesayet altında ya da kendi kendini
yönetemeyen ya da egemenliği başka yollardan sınırlanmış bir ülke olsun ya da
olmasın, bir kişinin uyruğu olduğu ülke ya da memleketin siyasal, hukuksal ya
da uluslararası statüsüne dayanarak hiçbir ayrım yapılamaz.
Madde 3
Herkesin yaşama hakkı ile kişi özgürlüğü ve güvenliğine hakkı vardır.
Madde 4
Hiç kimse, kölelik ya da kulluk altında tutulamaz; her türden kölelik ve
köle ticareti yasaktır.
Madde 5
Hiç kimseye işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele
ya da ceza uygulanamaz.
Madde 6
Herkesin, nerede olursa olsun, yasa önünde bir kişi olarak tanınma hakkı
vardır.
Madde 7
Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit
korunmaya hakkı vardır. Herkes, bu Bildirgeye aykırı herhangi bir ayrımcılığa
ve ayrımcı kışkırtmalara karşı eşit korunma hakkına sahiptir.
Madde 8
Herkesin anayasa ya da yasayla tanınmış temel haklarını ihlal eden eylemlere
karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yolundan yararlanma
hakkı vardır.
Madde 9
Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.
Madde 10
Herkesin, hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde ve kendisine herhangi
bir suç isnadında bağımsız ve yansız bir mahkeme tarafından tam bir eşitlikle,
hakça ve kamuya açık olarak yargılanmaya hakkı vardır.
Madde11
1.
Kendisine cezai bir suç yüklenen herkesin, savunması
için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı, kamuya açık bir yargılanma
sonucunda suçluluğu yasaya göre kanıtlanıncaya kadar suçsuz sayılma hakkı
vardır.
2.
Hiç kimse, işlendiği sırada ulusal ya da uluslararası
hukuka göre suç oluşturmayan herhangi bir fiil yapmak ya da yapmamaktan dolayı
suçlu sayılamaz. Kimseye, suçun işlendiği sırada yasalarda öngörülen cezadan
daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12
Hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine, evine ya da yazışmasına keyfi olarak
karışılamaz, onuruna ve adına saldırılamaz. Herkesin, bu gibi müdahale ya da
saldırılara karşı yasa tarafından korunma hakkı vardır.
Madde 13
1.
Herkesin, her Devletin sınırları içinde seyahat ve
oturma özgürlüğüne hakkı vardır.
2.
Herkes, kendi ülkesi de dahil, herhangi bir ülkeden
ayrılma ve o ülkeye dönme hakkına sahiptir.
Madde 14
1.
Herkesin, sürekli baskı altında tutulduğunda, başka
ülkelere sığınma ve kabul edilme hakkı vardır.
2.
Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan
kaynaklanan ya da Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı fiillerden
kaynaklanan kovuşturma durumunda, bu hak ileri sürülemez.
Madde 15
1.
Herkesin bir ülkenin yurttaşı olmaya hakkı vardır.
2.
Hiç kimse keyfi olarak uyrukluğundan yoksun
bırakılamaz, kimsenin uyrukluğunu değiştirme hakkı yadsınamaz.
Madde 16
1.
Yetişkin erkeklerle kadınların, ırk, uyrukluk ya da
din bakımından herhangi bir sınırlama yapılmaksızın, evlenmeye ve bir aile
kurmaya hakkı vardır. Evlenmede, evlilikte ve evliliğin bozulmasında hakları
eşittir.
2.
Evlilik, ancak evlenmeye niyetlenen eşlerin özgür ve
tam oluruyla yapılır.
3.
Aile, toplumun doğal ve temel birimidir; toplum ve
Devlet tarafından korunur.
Madde 17
1.
Herkesin, tek başına ya da başkalarıyla ortaklık
içinde, mülkiyet hakkı vardır.
2.
Kimse mülkiyetinden keyfi olarak yoksun bırakılamaz.
Madde 18
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak, din veya
inancını değiştirme özgürlüğünü ve din veya inancını, tek başına veya topluca
ve kamuya açık veya özel olarak öğretme, uygulama, ibadet ve uyma yoluyla
açıklama serbestliğini de kapsar.
Madde 19
Herkesin kanaat ve ifade özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak, müdahale
olmaksızın kanaat taşıma ve herhangi bir yoldan ve ülke sınırlarını
gözetmeksizin bilgi ve fikirlere ulaşmaya çalışma, onları edinme ve yayma
serbestliğini de kapsar.
Madde 20
1.
Herkes, barış içinde toplanma ve örgütlenme hakkına
sahiptir.
2.
Hiç kimse, bir örgüte üye olmaya zorlanamaz.
Madde 21
1.
Herkes, doğrudan ya da serbestçe seçilmiş temsilcileri
aracılığıyla ülkesinin yönetimine katılma hakkına sahiptir.
2.
Herkesin, ülkesinde kamu hizmetlerinden eşit
yararlanma hakkı vardır.
3.
Halk iradesi, hükümet otoritesinin temelini
oluşturmalıdır; bu irade, genel ve eşit oy hakkı ile gizli ve serbest oylama
yoluyla, belirli aralıklarla yapılan dürüst seçimlerle belirtilir.
Madde 22
Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, toplumsal güvenliğe hakkı vardır;
ulusal çabalarla, uluslararası işbirliği yoluyla ve her Devletin örgütlenme ve
kaynaklarına göre herkes insan onuru ve kişiliğin özgür gelişmesi bakımından
vazgeçilmez olan ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi
hakkına sahiptir.
Madde 23
1.
Herkesin çalışma, işini özgürce seçme, adil ve
elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
2.
Herkesin, herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, eşit iş
için eşit ücrete hakkı vardır.
3.
Çalışan herkesin, kendisi ve ailesi için insan onuruna
yaraşır bir yaşam sağlayacak düzeyde, adil ve elverişli ücretlendirilmeye hakkı
vardır; bu, gerekirse, başka toplumsal korunma yollarıyla desteklenmelidir.
4.
Herkesin, çıkarını korumak için sendika kurma ya da
sendikaya üye olma hakkı vardır.
Madde 24
Herkesin, dinlenme ve boş zamana hakkı vardır; bu, iş saatlerinin makul
ölçüde sınırlandırılması ve belirli aralıklarla ücretli tatil yapma hakkını da
kapsar.
Madde 25
1.
Herkesin, kendisinin ve ailesinin sağlığı ve iyi
yaşaması için yeterli yaşama standartlarına hakkı vardır; bu hak, beslenme,
giyim, konut, tıbbi bakım ile gerekli toplumsal hizmetleri ve işsizlik,
hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ya da kendi denetiminin dışındaki
koşullardan kaynaklanan başka geçimini sağlayamama durumlarında güvenlik
hakkını da kapsar.
2.
Anne ve çocukların özel bakım ve yardıma hakları vardır.
Tüm çocuklar, evlilik içi ya da dışı doğmuş olmalarına bakılmaksızın, aynı
toplumsal korumadan yararlanır.
Madde 26
1.
Herkes, eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından
ilk ve temel öğrenim aşamalarında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve
mesleki eğitim herkese açıktır. Yüksek öğrenim, yeteneğe göre herkese eşit
olarak sağlanır.
2.
Eğitim, insan kişiliğinin tam geliştirilmesine, insan
haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır.
Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve
dostluğu yerleştirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki
etkinliklerini güçlendirmelidir.
3.
Ana-babalar, çocuklarına verilecek eğitimi seçmede
öncelikli hak sahibidir.
Madde 27
1.
Herkes, topluluğun kültürel yaşamına özgürce katılma,
sanattan yararlanma ve bilimsel gelişmeye katılarak onun yararlarını paylaşma
hakkına sahiptir.
2.
Herkesin kendi yaratısı olan bilim, yazın ve sanat
ürünlerinden doğan manevi ve maddi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır.
Madde 28
Herkesin bu Bildirgede ileri sürülen hak ve özgürlüklerin tam olarak
gerçekleşebileceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.
Madde 29
1.
Herkesin, kişiliğinin özgürce ve tam gelişmesine
olanak sağlayan tek ortam olan topluluğuna karşı ödevleri vardır.
2.
Herkes, hak ve özgürlüklerini kullanırken, ancak
başkalarının hak ve özgürlüklerinin gereğince tanınması ve bunlara saygı
gösterilmesinin sağlanması ile demokratik bir toplumdaki ahlak, kamu düzeni ve genel
refahın adil gereklerinin karşılanması amacıyla, yasayla belirlenmiş
sınırlamalara bağlı olabilir.
3.
Bu hak ve özgürlükler, hiçbir koşulda Birleşmiş
Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30
Bu Bildirgenin hiçbir hükmü, herhangi bir Devlet, grup ya da kişiye, burada
belirtilen hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan
herhangi bir etkinlikte ve eylemde bulunma hakkı verecek şekilde yorumlanamaz.
*Universal Declaration of Human Rights/Declaration Üniverselle des Droits
de l’Homme. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 10 Aralık 1948 tarihli ve 217
A (III) sayılı kararıyla benimsenmiş ve ilan edilmiştir.
